ΙΣΤΟΡΙΑ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ, ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΔΑΝΔΟΛΟΣ (ΕΚΔ. ΨΥΧΟΓΙΟΣ)
ΙΣΤΟΡΙΑ
ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ
ΣΤΕΦΑΝΟΣ
ΔΑΝΔΟΛΟΣ
ΕΚΔ.
ΨΥΧΟΓΙΟΣ
Ορφέας και
Ευρυδίκη, Ελένη και Πάρις, Αντώνιος και Κλεοπάτρα, Ρωμαίος και Ιουλιέτα, Τριστάνος και Ιζόλδη
Για αιώνες, ο
έρωτας και ο θάνατος επέλεγαν τους παίκτες τους. Όριζαν τους κανόνες, έριχναν
τα ζάρια και παρατηρούσαν από κοντά, έτοιμοι να δράσουν, ξιφουλκώντας λυσσασμένα
για την υπεροχή. Και πάντα κέρδιζε ο θάνατος. Πάντα.
Με συγκινούν οι
μεγάλοι έρωτες. Και η «Ιστορία χωρίς όνομα» για έναν τέτοιο έρωτα θέλει να
μιλήσει, για το πάθος, την απώλεια, τη θλίψη, για την αιώνια πάλη ανάμεσα στα κοινωνικά
πρότυπα και τις προσταγές της καρδιάς, ενώ, ταυτόχρονα γίνεται μία μαρτυρία
ιστορικών γεγονότων, αφηγείται το παρελθόν ενός έθνους που σπάραζε από χρόνιες
εσωτερικές έριδες, μέχρι που ήρθαν να προστεθούν και άλλα, ακόμη πιο σκοτεινά
δεινά.
Για όλους εμάς που
στα μικρά μας χρόνια ρουφούσαμε τις σελίδες των βιβλίων της αγαπημένης
συγγραφέως και τα βράδια ο ύπνος ερχόταν γλυκά να μας βυθίσει σε όνειρα ηρωικά,
η ιστορία μας μιλά για μία άλλη
Πηνελόπη, για μία παράφορα ερωτευμένη γυναίκα, σύζυγο και μητέρα που παλεύει
μεταξύ των αξιών ενός «comme il faut» άκρατου – φαινομενικά - συντηρητισμού και των επιταγών της κοινωνικής
της θέσης, ενώ η καρδιά της ματώνει από έναν έρωτα-φωτιά που θα την ακολουθήσει
σε όλη της τη ζωή, ένα σμίξιμο που δεν θα ολοκληρωθεί ποτέ και για το οποίο θα
θρηνήσει ως ζωντανή-νεκρή, μαυροφορεμένη, αγέλαστη και απόμακρη έως το τέλος
της ζωής της.
Ο συγγραφέας είναι
και αυτός ένας από εμάς, από τους αλλοτινούς μικρούς θαυμαστές των βιβλίων «Στα
μυστικά του βάλτου», «Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου», ο «Μάγκας», ο
«Τρελαντώνης». Aπλώνει το χέρι με σεβασμό, υποκλινόμενος,
και μας παρουσιάζει αυτή την «άλλη» Πηνελόπη ενώ διηγείται μια ιστορία για
ενήλικες. Οι ήρωές του είναι ούτως ή άλλως ήρωες από μόνοι τους : η ΠΣ Δέλτα, ο
Ίων Δραγούμης, ο Στέφανος Δέλτα, ο Εμμανουήλ Μπενάκης, ο Βενιζέλος, ο Παύλος
Μελάς, έρχονται να συμπληρώσουν με την παρουσία τους την τραγική αυτή ιστορία.
Ψυχή ευαίσθητη,
ταλαιπωρημένη, μεγαλώνοντας σε ένα περιβάλλον χωρίς αγάπη και ζεστασιά, η
Πηνελόπη διαλέγει ως σωτήρια λύση ένα γάμο που θα την πάρει μακριά από την
καταπίεση και τη σκληρότητα του άτεγκτου, γονεϊκού πουριτανισμού. Παντρεύεται τον Στέφανο Δέλτα, έναν άντρα ευγενή
που θα μείνει πραγματικός σύντροφος σε
όλη της τη ζωή, μα μόνο που η ίδια ποτέ δεν τον αγάπησε. Γίνεται μητέρα
τριών κοριτσιών, ζει μία τακτοποιημένη, χωρίς ενδιαφέρον ζωή, ώσπου συναντά αυτόν
που θα κάνει την καρδιά της να χτυπήσει τρελά : τον όμορφο διπλωμάτη Ίωνα
Δραγούμη. Και η καταδικασμένη αυτή σχέση θα τελειώσει προτού καν το καταλάβουν.
Θα ζήσουν χώρια, μέχρι που να τους σκεπάσει και τους δύο η σιωπή. Εκείνον με
μία σφαίρα και εκείνη με δηλητήριο.
Με τρόπο
δεξιοτεχνικό ο συγγραφέας κινείται στα βήματα του βαλς : ένα βήμα μπροστά, ένα
πίσω μια και στην ουσία δύο ιστορίες περιγράφονται παράλληλα μέσω της ρυθμικής χρονικής
εναλλαγής: 1908, 1941, 1908, 1941……Η μία ιστορία καλύπτει τις τρεις μέρες που σημάδεψαν την Πηνελόπη όταν,
ενώ εκείνη βρισκόταν σε ένα σανατόριο στα περίχωρα της Βιέννης για να ξεριζώσει
από την καρδιά της τον απαγορευμένο έρωτά της, την επισκέπτεται ο Ίων για τη
βοηθήσει να πάρει την απόφαση και να φύγει μαζί του για την Κωνσταντινούπολη, αφήνοντας
πίσω το σύζυγο και τα κορίτσια της. Η
δεύτερη ιστορία μιλά για τις δύο τελευταίες μέρες της
Πηνελόπης στην Κηφισιά, παραμονές της εισόδου των Γερμανών στην Αθήνα κάνοντας
ταυτόχρονα και μία αναδρομή σε εκείνο το αξέχαστο καλοκαίρι του 1908 αλλά και στα
τραγικά γεγονότα που ακολούθησαν. Η προσωπική της ιστορία τελικά γίνεται εθνική, συλλογική μαρτυρία.
Η
ηρωίδα ζει έναν παράφορο αλλά
καταδικασμένο έρωτα. Δεν υπάρχει «παραμυθένιος έρωτας», πρόκειται για έναν έρωτα
ζείδωρο αλλά και τοξικό, ανάλαφρο σαν αεράκι αλλά και βαρύ σαν ταφόπλακα,
καταστροφικό αλλά ταυτόχρονα και δημιουργικό (η συγγραφέας μετά το χωρισμό τους
ξεκινά τη συγγραφή των βιβλίων της). Γύρω τους περνούν άλλα πρόσωπα, άλλα γεγονότα που
σημάδεψαν τη χώρα μας την περίοδο των αρχών του 20ου αιώνα, ο
Μακεδονικός Αγώνας, η Μικρασιατική καταστροφή, οι εσωτερικές διαμάχες και τα
Ιουλιανά, η απόπειρα κατά του Βενιζέλου, η δολοφονία του Δραγούμη, η στάση του
πατέρα της Πηνελόπης, Εμμανουήλ Μπενάκη, στα γεγονότα που οδήγησαν στη στυγνή
δολοφονία του διπλωμάτη και πολιτικού ανδρός, ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η
είσοδος των Γερμανών στην Αθήνα. Με περισσή αφοσίωση ο συγγραφέας μας βάζει
όλους στο στρόβιλο αυτών των γεγονότων, με τη βοήθεια των πραγματικών ηρώων
αλλά και των φανταστικών προσώπων που θα μεταμορφώσουν την απλή παράθεση
γεγονότων και την βιογραφική καταγραφή σε ένα μυθιστόρημα που δονείται ολόκληρο
από αίσθημα, εικόνες, σκέψεις και ένα αναπάντητο ερώτημα : «Άραγε τι θα γινόταν
αν….». Ποτέ δεν θα μάθουμε, αλλά πάλι ίσως να μην έχει και τόση σημασία.
Ο ρυθμός και η
γλώσσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας μας παρασύρουν σε μία σφιχτοδεμένη ανάγνωση
που καταφέρνει να ισορροπήσει και να μετριάσει το λυρικό, βαθιά συναισθηματικό
στοιχείο, οι διάλογοι είναι ζωντανοί, οι περιγραφές των τοπίων τρέχουν ολοζώντανες μπροστά στα μάτια μας γεμάτες ήχο και χρώμα, ενώ τα ιστορικά γεγονότα βρίσκουν
τη θέση τους και προσκαλούν τον αναγνώστη σε ένα ταξίδι στο χρόνο, περνώντας από την τριτοπρόσωπη αφήγηση στην
αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο, σε έναν εσωτερικό μονόλογο, όταν η Πηνελόπη θυμάται
με οδύνη και πραγματικό σπαραγμό την άδοξη, τελικά, περιπέτεια της ζωής της.
Παράλληλα, η χρήση
του ενεστώτα φέρνει το παρελθόν κοντά μας, εδώ και τώρα. Οι αγωνίες και τα
ερωτηματικά της Πηνελόπης Δέλτα μπορούν να ιδωθούν και από μία ευρύτερη οπτική
και μοιάζουν επίκαιρα ακόμη και σήμερα. Η αναζήτηση της ατομικής αλήθειας, το
νόημα της ευτυχίας, τα ερωτηματικά για το κατά πόσον η ανθρώπινη ζωή πρέπει
απαρέγκλιτα να κινείται μεταξύ ορίων, κανόνων, κοινωνικών συμβάσεων, η εναγώνια
αναζήτηση του πραγματικού «εαυτού» και ο προσδιορισμός της ταυτότητάς μας εντός
του κοινωνικού συνόλου, η αγωνία για το
μέλλον αυτής της χώρας που ταλανίζεται από εσωτερικές διαμάχες και
αντιπαλότητα, εξακολουθούν να απασχολούν το σκεπτόμενο άνθρωπο.
Ταυτόχρονα, οι
αναφορές σε γεγονότα ιστορικά που σημάδεψαν μία εποχή και η προσπάθεια ερμηνείας
και προσέγγισης προσώπων πραγματικών που αποτέλεσαν σημεία αναφοράς στο
ιστορικό γίγνεσθαι της χώρας, μας θέτουν ενώπιον μίας ακόμη διαπίστωσης : η
ιστορία είναι μία αξεπέραστα δυναμική διαδικασία μεταξύ παρελθόντος και
παρόντος και η ψύχραιμη μελέτη των παρελθόντων γεγονότων εντοπίζει τα αντιφατικά
στοιχεία της ελληνικής ιστορικής μνήμης.
Ασφαλώς, η μεγάλη
εικόνα εμπεριέχει και πολλές ακόμη ψηφίδες, συμπληρωματικές επεξηγήσεις,
παράπλευρα γεγονότα, όλα όσα αποτελούν το πανόραμα της εποχής. Όμως ο Στέφανος
Δάνδολος φωτίζει και φέρνει στη σκηνή τη γυναίκα-συγγραφέα και μιλά για αυτή δίνοντας τη
δική του, γλαφυρή άποψη, επιλέγοντας να
αφηγηθεί μία ιστορία για μία ερωτευμένη γυναίκα που έζησε βασανιστικά, γευόμενη το θάνατο
πολλές φορές στη ζωή της, βρίσκοντας τη δύναμη,
με κάποιον παράξενο τρόπο, να μετουσιώσει τον πόνο σε δημιουργία, γράφοντας
βιβλία που ανέθρεψαν γενιές ολόκληρες παιδιών, σήμερα ενηλίκων, και μας χάρισε
έργα γεμάτα πνοή και συγκίνηση που πάλλονται από την αγάπη στην πατρίδα, τα
υψηλά ιδανικά, την ευγένεια και την πεποίθηση ότι αξίζει να αγωνιζόμαστε και να
ελπίζουμε σε ένα καλύτερο αύριο.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου