ΛΙΓΕΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΝΥΧΤΕΣ, ΙΣΙΔΩΡΟΣ ΖΟΥΡΓΟΣ (ΕΚΔ. ΠΑΤΑΚΗ)

ΛΙΓΕΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΝΥΧΤΕΣ

ΙΣΙΔΩΡΟΣ ΖΟΥΡΓΟΣ

ΕΚΔ. ΠΑΤΑΚΗ

Το ομολογώ. Ανερυθρίαστα. Κάθε φορά που τελειώνω ένα βιβλίο του αγαπημένου μου συγγραφέα Ισίδωρου Ζουργού με ανυπομονησία περιμένω να έρθει η ώρα για το επόμενο.  Και κάθε φορά η αναμονή ανταμείβεται, όπως και με το τελευταίο του βιβλίο.

To πρόσφατο έργο του Ισίδωρου Ζουργού έχει ενορχηστρωθεί με συγγραφική  κομψότητα και αφηγηματική ακρίβεια, είναι πολυεπίπεδο, βαθιά φιλοσοφικό, και  μας παρασύρει σε ένα ταξίδι αναγνωστικής απόλαυσης σε τόπους, χρόνους, πρόσωπα υπαρκτά και φανταστικά, ξεδιπλώνοντας με μεγάλη μαεστρία όλα τα  φίνα, καλοδιαλεγμένα υλικά που έως σήμερα τόσο πετυχημένα έχει χρησιμοποιήσει ο συγγραφέας σε προηγούμενα έργα του. Αλλά τούτο το βιβλίο έχει και κάτι καινούργιο να δώσει, ένα καλά κρυμμένο μυστικό που ο ταλαντούχος συγγραφέας μοιράζεται μαζί μας, ίσως για πρώτη φορά, τουλάχιστον φανερά.

Ο ήρωας, Λευτέρης ή/και Ευγένιος. Ο τόπος, κυρίως η αγαπημένη Θεσσαλονίκη, η συνοικία των εξοχών, ο Στρυμονικός κόλπος, αλλά και η Ουκρανική στέπα, το Παρίσι, η Μασσαλία, η Αμβέρσα και ξανά πίσω στη Θεσσαλονίκη. Όσο για το χρόνο, εδώ ο συγγραφέας τηρεί απαρέγκλιτα το «χρόνου φείδου» και παρουσιάζει ολοζώντανα μπροστά μας μία μεγαλειώδη χρονική περιπέτεια, μία τοιχογραφία γεγονότων, από τις απαρχές του 20^ου αιώνα έως τη σύγχρονη εποχή,  ενός αιώνα που είδε δύο παγκοσμίους πολέμους, ανείπωτο πόνο, φτώχεια, εξαθλίωση, αναταραχές σε κάθε επίπεδο (κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό) και τα αποτελέσματα του οποίου ο σύγχρονος άνθρωπος του 21^ου αιώνα βιώνει έως και σήμερα.

Και στο κέντρο όλων, ένας έρωτας φωτιά, ενός εντεκάχρονου αγοριού που εκστασιαζόταν όταν κρυφοκοίταζε την αγαπημένη του μέσα από τις κλειστές πόρτες, ενός έρωτα που τον κράτησε μέσα του ζωντανό για δεκαετίες ολόκληρες, που διέσχισε τα μήκη και τα πλάτη της Ευρώπης, διασταυρώνοντας την προσωπική του ιστορία με την πραγματική, που συνομίλησε με πρόσωπα πραγματικά αλλά και πρόσωπα φανταστικά καταθέτοντας μία μοναδική μαρτυρία.

Η αφοσίωση του συγγραφέα στην αφήγηση ιστοριών βρίσκει στο πρόσφατο πόνημά του μία έξοχη ανταπόκριση : τα λόγια που δεν ειπώθηκαν, τα αισθήματα που είτε καίνε τα σωθικά είτε έρχονται και στοιχειώνουν τα όνειρα μας, οι επαναλαμβανόμενοι χωρισμοί από πρόσωπα και τόπους, η απώλεια υλικών και μη αγαθών, μαζί και η απώλεια της όρασης που τελικά επέρχεται για τον ήρωα Λευτέρη/Ευγένιο, οδηγούν αναπόφευκτα, με τον τρόπο που δίνονται από το συγγραφέα, σε έναν βαθύ προβληματισμό για την ανθρώπινη φύση, την ταυτότητα, εθνική ή θρησκευτική, τον υποχρεωτικό ξενιτεμό, τότε όπως και σήμερα ως λύση σωτήρια, το σκόρπισμα των ανθρώπων σε τόπους συχνά αφιλόξενους και εχθρικούς, κυριολεκτικά ή μη, στον αγώνα για επιβίωση.

Με μία γλώσσα πλούσια και ραφινάτη και με εικόνες μοναδικά παραστατικές, ο συγγραφέας τοποθετεί τους ήρωές του, όλοι πρωταγωνιστές κατά μία έννοια σε κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, σε ένα πλαίσιο ιστορικό από τη μια αλλά και φανταστικό ταυτόχρονα, όπου ζουν μία ή και περισσότερες ζωές, με ένα ή και δύο ονόματα, σε δύο κυρίαρχες αφηγήσεις όπου η μία «τρέφει» την άλλη και η δεύτερη «μετουσιώνει» την πρώτη, σε διάστημα ενός περίπου αιώνα και ταυτόχρονα μιας νύχτας. Μιας νύχτας που θα φανερώσει όλα τα μυστικά, τα οποία ήδη ο συγγραφέας έχει φροντίσει νωρίτερα να μας αποκαλύψει μεθοδικά κλείνοντάς μας το μάτι.

Ο συγγραφέας πέρα από τη ρέουσα μυθιστορηματική αφήγηση και την παραστατική περιγραφή στο «Λίγες και μία νύχτες» καταφέρνει να δώσει ένα έργο στιβαρό  όπου η ιστορία μίας πόλης, ενός έθνους, ενός ανθρώπου γίνονται στα χέρια του δεξιοτέχνη συγγραφέα η αφορμή για ένα έργο ευρύτερο, που αγκαλιάζει έθνη, θρησκείες, τόπους, ήρωες, για να φέρει τέλος την κάθαρση στον αναγνώστη αλλά και, εν τέλει, στον ίδιο το συγγραφέα θέτοντας παράλληλα κορυφαία ερωτήματα για τη σχέση τέχνης και πραγματικότητας, του «είναι» και του «φαίνεσθαι», του υπαρκτού και του φανταστικού, της ανθρώπινης ύπαρξης και των ελεύθερων ή μη επιλογών.

Παράλληλα, ο ικανός λογοτέχνης μας ξαφνιάζει ευχάριστα και αποδεικνύει ότι είναι ένας τολμηρός και ευφάνταστος δημιουργός όταν επιλέγει να ξεφύγει λίγο από την έως σήμερα άκρως επιτυχημένη και δοκιμασμένη «συνταγή» του. Αποφασίζει με αποφασιστικότητα και θάρρος να δοκιμάσει την τύχη του σε κάπως αταξίδευτα νερά, χρησιμοποιώντας ρηξικέλευθες συγγραφικές τεχνικές : από τη μια πλευρά, στον κόσμο του ήρωα Λευτέρη/Ευγένιου εισάγεται ο καραγατσικός ήρωας Γιούγκερμαν, ο οποίος αποτελεί το alter ego του κυρίαρχου ήρωα του βιβλίου και συμπορεύεται μαζί του, ενώ, ταυτόχρονα μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά όπως είναι η συνύπαρξη του καλού και του κακού, ο τυχοδιωκτισμός, η αναζήτηση του απόλυτου έρωτα, η επιδίωξη κοινωνικής και οικονομικής ανέλιξη καθώς και ένα εσωτερικό αίσθημα του ανικανοποίητου. Αφετέρου δε, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την τεχνική του “in medias res”, θέτοντας την ιστορία του Λευτέρη/Ευγένιου  ως αντικείμενο ενός άλλου βιβλίου το οποίο ο ηλικιωμένος ήρωας αφηγείται στο νεόκοπο συγγραφέα Ορέστη με την τελική ανάγνωση του βιβλίου να ολοκληρώνεται εντός μίας και μόνο νύχτας.

Το θαυμαστό, όμως, στο νέο βιβλίο του Ισίδωρου Ζουργού, είναι ότι για άλλη μια φορά, εντελώς αδιόρατα και υπόκωφα, θέτονται καίρια ερωτήματα αμιγώς φιλοσοφικά, κυρίαρχα υπαρξιστικά, όπως η ελευθερία του ατόμου στην επιλογή, η ευθύνη που αυτή εμπεριέχει και το ενδιαφέρον να πραγματώσουμε τη ζωή μας εκτός των εν ισχύ συμβατικών κανόνων. Η θεώρηση του αυτοκαθορισμού της συμπεριφοράς ως ενέργεια ελευθερίας είναι κάτι αναπόδραστο στον άνθρωπο. Ο Λευτέρης/Ευγένιος σε όλη τη ζήση του είναι «καταδικασμένος να είναι ελεύθερος» όπως είπε ο Sartre και φέρει την ευθύνη της ελευθερίας των επιλογών του. Και, αν τέλος, ο ήρωας μας δυσκολεύει με το στριφνό και απόμακρο χαρακτήρα του χωρίς να καταφέρνει να γίνει ιδιαίτερα αγαπητός είναι ίσως γιατί  βιώνει μία συνεχή εσωτερική οδύνη, όντας αντιμέτωπος σε διάφορες φάσεις της ζωής του με το αναπόδραστο τέλος : το φαινομενικό τέλος μιας ερωτικής σχέσης πριν αυτή καν αρχίσει, το τέλος μιας πόλης όπως την έζησε, το τέλος μιας ολόκληρης εποχής. Σημειολογικά, το τέλος της όρασης του ήρωα έρχεται σε μία εποχή όπου πλέον ό,τι έζησε μόνο μέσα του ζει πια, εξόν από τον έρωτα που αποτέλεσε φάρο άσβηστο και σημείο αναφοράς.

Εν κατακλείδι, το «Λίγες και μία νύχτες» είναι ένα έργο λογοτεχνικής μαεστρίας, με μία μη-γραμμική αφήγηση, με εικόνες που δημιουργούν δέος, ένα έργο που δύσκολα μπορείς να αφήσεις πίσω. Στις σελίδες του βιβλίου, ο Ισίδωρος Ζουργός στήνει έναν ολόκληρο κόσμο, τοποθετώντας τους ήρωες αλλά και τον εαυτό του αντιμέτωπους με έναν κόσμο ορίων και συνόρων, τοπικών, χρονικών και κοινωνικών, που ο σύγχρονος άνθρωπος ίσα που μπορεί να φανταστεί. Στο σύνολό της, η περιπέτεια του Λευτέρη/Ευγένιου/Ισίδωρου είναι ένα πετυχημένο πείραμα, αναγνωστικά συναρπαστικό και επιβραβεύει τον άξιο λογοτέχνη. Και, φυσικά, οι φανατικοί αναγνώστες αναμένουν τη συνέχεια.